Artikel beschikbaar gesteld door :

Xiphophorus couchianus
(GIRARD, 1859)

Synoniemen:
Limia couchiana GIRARD, 1859
Gambusia couchiana BLEEKER, 1860
Poecilia couchiana JORDAN & GILBERT, 1883
Poecilia couchii GÜNTHER, 1866
Platypoecilus couchianus REGAN, 1913

Nederlands naam:
Monterey platy

Beschrijving:
C. GIRARD (1859): Ichthyological notices C. Proc. Acad. Nat. Sci. Phila. (11): 113-122

Naamgeving:
Xiphophorus = zwaarddrager. Uit het Grieks en dit verwijst naar het gonopodium bij de mannetjes.
couchianus = genoemd naar luitenant D.N. COUCH, de verzamelaar van de vissen die door GIRARD werden gebruikt voor het beschrijven van de soort.

Verspreiding:
De soort komt voor in de buurt van de stad Monterey in de staat Nuevo León in Mexico. De soort wordt hier zeer sterk bedreigd door vervuiling, het gebruik van het water voor menselijke doeleinden en de introductie van andere vissen uit het genus Xiphophorus, waardoor hybriden ontstaan. Toen men dacht dat de soort in de natuur uitgestorven was, werd in 1992 door KALLMAN en anderen de soort toch nog op andere plekken gevonden (FISCHER, 1995). Alle biotopen zijn bronnen in en rondom Monterey. Eén van deze bronnen is La Huasteca, waar X. cochianus samen met soorten uit de genera Astyanax, Poecilia, Compstoma en Dionda voorkomt. Hoeveel vissen er op dit moment nog voorkomen in het verspreidingsgebied, is mij niet bekend.
De bekendste biotopen zijn (naast La Huasteca) een bron en zijn uitloop in de buurt van Apodaca en een bron in de buurt van Mezquital.

Uiterlijk:
Een enigszins gedrongen visje met een onopvallende bruine kleur. Op het lichaam is een donkere lengte band te zien, die ontstaat door een zwart randje om de schubben. Het middelste deel van het lichaam heeft een nettekening. De onderkant van het lichaam is lichter gekleurd dan de bovenkant. Er is door ROSEN (1960) melding gemaakt van zwarte vlekken op het lichaam, waardoor de soort meer op Xiphophorus meyeri zou lijken. Deze tekening is blijkbaar in de loop der jaren bij praktisch alle aquariumvissen verdwenen want in de huidige aquariumpopulaties wordt ze niet aangetroffen. In de rugvin bevinden zich twee donkere bandjes. De staart kan enigszins geel zijn.
De vrouwtjes hebben een duidelijke drachtigheidsvlek.
De Apodoca populatie heeft een donkerder lichaam met daarop in tegenstellng tot de andere populaties, enkele zwarte vlekken in een horizontale band op het lichaam.

Grootte:
De mannetjes worden ongeveer 3 cm en de vrouwtjes tot maximaal 4 centimeter.

Verzorging en kweek:
De informatie over het houden en verzorgen van deze soort is niet eenduidig. FISCHER (1995) had grote problemen met het houden en verzorgen, maar over het algemeen lijkt het Monterey platy een geschikte aquariumvis. Waarschijnlijk heeft de soort tijd nodig om even aan het leefmilieu te wennen, er doen zich daarna geen problemen voor. De temperatuur moet rond de 24°C schommelen, een koelere rustperiode lijkt de vissen goed te doen. Aan het voedsel worden geen bijzondere eisen gesteld. Ze eten wat de pot schaft.
Als er voldoende schuilplaatsen in het aquarium zijn, zal er altijd een aantal jongen in leven blijven. De jongen zijn bij de geboorte ongeveer 5 mm en kunnen samen met de oudere vissen opgekweekt worden. Het aantal jongen per worp ligt, afhankelijk van de grootte van het vrouwtje, rond de 20. NEAL (1993) meldt een maximaal aantal van 37.
MOAR meldt dat hij al zijn Monterey platy’s kwijtraakte door te selecteren op lichaamslengte. Hij ging alleen verder met de jongen van het grootste vrouwtje. Na twee generaties deden zich allerlei vergroeiingen voor en werden de vissen erg gevoelig voor ziekten. Zijn advies is dan ook om er voor te zorgen dat er zo min mogelijk inteelt optreedt. Met enige regelmaat vissen uitwisselen met een andere kweker om vers bloed te krijgen, is volgens hem belangrijk voor het houden en verzorgen van de soort op de lange termijn.

Opmerkingen:
De soort is in zijn natuurlijke leefgebied nog zeer beperkt aanwezig en behoort tot de meest bedreigde levendbarende tandkarpers. Aquarianen kunnen dan ook een belangrijke rol spelen bij het laten voortbestaan van dit visje.
Het uitzetten van andere Xiphophorussoorten zorgt voor grote problemen. In 1981 beschreven MEYER & WISCHNATH een nieuwe platysoort uit het gebied rondom Monterey. Ze noemden deze soort Xiphophorus roseni. Twee jaar later bleek dat het om een hybride van X. couchianus en Xiphophorus variatus ging.

Literatuur:
C. AGUILERA (1995): Universidad atonoma de Nuevo Leon - Programs for the endangered fish species of Mexico. Aquatic Survival (3): 14-15
A.S. BIAS: Xiphophorus couchianus - on its way out?. Viviparous (7): 0-3
R. FISCHER (1995): Three wild platys. Livebearers (139): 15-139
C. GIRARD (1859): Ichthyological notices C. Proc. Acad. Nat. Sci. Phila. (11): 113-122
M. HEYLIGEN (1995): Xiphophorus couchianus. Aquariumwereld (11): 266-268
H. HIERONIMUS (1985): Xiphophorus couchianus, der Monterrey-Platy. DGLZ-Rundschau (2): 4-11
H. HIERONIMUS (1990): Door aquarianen gered. Het Aquarium (10): 272-273
K. DE JONG (1989): Xiphophorus couchianus (GIRARD, 1859). In de natuur uitgestorven. Poecilia Nieuws (6): 1-2
D. LAMBERT & P. LAMBERT (1995) Platies and swordtails Blandford Book
R. LEVINE (1994): Xiphophorus to the rescue: model systems to study cancer. Livebearers (134): 6-8
M.K. MEYER (1983): Xiphophorus-Hybriden aus Nord-Mexiko, mit einer Revision der Taxa X. kosszanderi und X. roseni. Zoologische Abhandlungen, Staatliches Museum fur
M.K. MEYER (1984): Natuurlijke hybriden bij Xiphophorus. TI'H (38): 35-35
M.K. MEYER & L. WISCHNATH (1982): Zwei neue Xiphophorus-Arten aus Nuevo Leon, Mexico. DGLZ-Rundschau (1): 9-14
J. MOAR (1991): Xiphophorus couchianus. Livebearers (119): 4-7
T. NEAL (1993): A plain jane, definitely not!. Livebearers (129): 7-8
D.E. ROSEN (1960): Middle-American Poeciliid Fishes of the genus Xiphophorus. Bulletin of the Florida State Museum (4): 58-243
L. WISCHNATH (1982): Wildvormen van platy's. TI'H (30): 6-9
L. WISCHNATH (1987): Lebendgebärende Zahnkarpfen aus Mexiko. Aquarien Magazin (8): 336-340
L. WISCHNATH (1996): Wildvormen van het geslacht Xiphophorus deel 3 - platy's. Het Aquarium (1): 7-9


Tekst: Kees de Jong